Witamina D3 odpowiada za szereg różnych funkcji w organizmie człowieka, m.in. wspomaga regulację stężenia wapnia, poprawiając tym samym gęstość i strukturę kości. Co więcej, ma ona również niebagatelny wpływ na układ odpornościowy, mięśniowy, nerwowy, a nawet rozrodczy. Niestety, ale wiele osób zupełnie nie zdaje sobie sprawy z tego, jak ważne jest utrzymanie prawidłowego poziomu witaminy D we krwi.

Naturalne źródła witaminy D3

O odpowiedni poziom witaminy D3 (cholekalcyferolu) powinniśmy dbać każdego dnia. Jest to znacznie łatwiejsze, gdy mamy możliwość przebywania na słońcu. Zgodnie z zaleceniami, wystarczy już 15 minut dziennie, by dostarczyć organizmowi optymalnej dawki endogennej witaminy D3. Intensywność jej syntezy zależy od kilku czynników, m.in. pigmentacji skóry, wieku, zastosowanych filtrów słonecznych i masy ciała. Znaczenie ma również to, jak duża powierzchnia skóry zostanie wystawiona na działanie promieniowania UVB. Zaleca się, aby odsłonić co najmniej 18% ciała – najlepiej przedramiona i łydki.

Dieta lub suplementacja mająca wyrównać poziom witaminy D nie dostarcza endogennej formy witaminy D3. Spożywając np. tłuste ryby, takie jak: śledź, węgorz, makrela czy łosoś zaopatrujemy organizm w egzogenny ergokalcyferol (witaminę D2). Dopiero po przedostaniu się do przewodu pokarmowego i nerek, pod wpływem skomplikowanych procesów chemicznych, ulegnie on przekształceniu do aktywnej formy witaminy D.

Witamina D3 ma różnokierunkowe działanie

Wbrew powszechnie panującej opinii, witamina D3 nie wpływa jedynie na procesy odpornościowe i prawidłową strukturę kośćca. Plejotropowe, czyli różnokierunkowe działanie witaminy D manifestuje się również poprzez to, że kontroluje ekspresję około 200 genów.

Jak zaznacza nasz rozmówca, specjalista z poradni PROmedicum w Łodzi: Receptory dla aktywnej formy witaminy D3, czyli kalcytriolu są usytuowane w wielu tkankach oraz narządach. Oznacza to, że ma ona ogromny wpływ na szereg procesów zachodzących w organizmie człowieka. Liczne badania wykazały, że prawidłowy poziom witaminy D znacznie redukuje ryzyko rozwoju tzw. chorób z autoagresji, takich jak: Hashimoto, łuszczyca czy stwardnienie rozsiane. Co więcej, kalcytriol może również przeciwdziałać wykształcaniu niektórych rodzajów nowotworów, a także schorzeń sercowo-naczyniowych.

Jednak to nie wszystko, bowiem cholekalcyferol reguluje gospodarkę glukozowo-insulinową, co ma kluczowe znaczenie w profilaktyce cukrzycy typu 1 i 2. Co ciekawe, witamina D stymuluje syntezę dopaminy – neurotransmitera, którego niedobór jest główną przyczyną choroby Parkinsona. Obniżony poziom tego składnika powiązuje się również z ryzykiem rozwoju choroby Alzheimera i zaburzeń nastroju (np. depresji).

Jakim przekształceniom ulega witamina D?

Ustaliliśmy już, że witamina D jest syntetyzowana przez komórki naskórka lub dostarczana z pożywieniem. Po tym, jak przedostanie się do krwi, dociera do wątroby, w której jest hydroksylowana i przekształcana do 25-hydroksy-witaminy D (kalcydiolu). Metabolit ulega przemianie w nerkach (tu również ma miejsce hydroksylacja) do aktywnej formy, czyli kalcytriolu w ciągu zaledwie kilku tygodni.

Ze względu na krótki okres półtrwania kalcytriolu oznaczenie jego poziomu byłoby trudne i kosztowne. Kompromisowym rozwiązaniem okazało się określenie stężenia dwóch form obecnych we krwi: aktywnego hormonu 1,25-dihydroksywitaminy D [1,25(OH)2D] oraz nieaktywnego prekursora 25-hydroksywitaminy D [25(OH)D]. Metoda jest dość czuła, ale pozwala określić jedynie sumę metabolitów, co oznacza, że nie możemy poznać faktycznego poziomu poszczególnych form tego składnika.

We krwi krążą bowiem inne związki witaminy D, których stężenie jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Oprócz kalcydiolu i kalcytriolu są to: forma epimeryczna 3-epi-25(OH)D3 oraz katabolit 24,25(OH)2D3. Podwyższone stężenie katabolitu może świadczyć o nasilonej eliminacji witaminy D z organizmu. Pozwala to ocenić, czy przyjmowane suplementy diety działają na nasz organizm w sposób efektywny.

Badanie metabolitów witaminy D z suchej kropli krwi

W celu oznaczenia wszystkich związków wymienionych w poprzednim akapicie przeprowadza się badanie metabolitów witaminy D z suchej kropli krwi. Zaletą tej metody jest możliwość samodzielnego pobrania krwi z płatka ucha lub opuszka palca.

W toku dalszych badań diagności wykorzystują wysokosprawną chromatografię cieczową sprzężoną ze spektrometrią mas (opatrywaną skrótem LC-MS/MS). Jest to obecnie najbardziej szczegółowa metoda umożliwiająca precyzyjne określenie poziomu witaminy D we krwi. Tylko kompleksowe podejście pozwoli ocenić, czy stosowana dieta i/lub suplementacja są właściwie dobrane, czy może wymagają pewnych modyfikacji.